Mae tystiolaeth yn dangos y gall cerdded a beicio chwarae rhan hanfodol wrth gefnogi disgwyliad oes iach. Mae Andy Cope, Cyfarwyddwr Insight, yn archwilio'r ymchwil ddiweddaraf ar sut y gall seilwaith cerdded a beicio mwy diogel wella iechyd y boblogaeth a lleihau anghydraddoldebau.
Mae ymchwil newydd yn dangos y gall adeiladu llwybrau cerdded a beicio diogel ar raddfa wella iechyd y boblogaeth a lleihau anghydraddoldebau iechyd.
Mae'n pwysleisio pwysigrwydd llwybrau cerdded a beicio diogel wrth gefnogi gweithgarwch corfforol ymhlith grwpiau difreintiedig.
Cyhoeddir yr ymchwil gan Uned Epidemioleg MRC a'r Ganolfan Ymchwil Deiet a Gweithgarwch (CEDAR) ym Mhrifysgol Caergrawnt a'r Ganolfan Iechyd a Lles y Cyhoedd ym Mhrifysgol Gorllewin Lloegr yn y Journal of Transport and Health.
Gwell llwybrau yn cefnogi mwy o weithgarwch corfforol
Mae'r canfyddiadau'n glir iawn y bydd creu llwybrau cerdded a beicio newydd neu wella llwybrau presennol yn cefnogi gweithgarwch corfforol mewn grwpiau y gall ymarfer corff ddisgyn o dan y lefelau a argymhellir.
Mae hyn yn cynnwys cefnogi gweithgarwch corfforol ymhlith pobl hŷn, pobl sy'n byw mewn ardaloedd difreintiedig a phobl sy'n byw gydag anabledd neu salwch hirdymor.
Canfyddiad pwysig arall yw, pan fydd llwybrau cerdded a beicio yn cael eu hadeiladu neu eu gwella mewn ardaloedd lle mae lefelau cerdded a beicio yn isel, gall cynnydd cymharol mewn lefelau gweithgarwch corfforol fod yn fawr.
Mae'r ymchwil hon yn bwysig oherwydd mae'n nodi'r rôl y gall cerdded a beicio ei chwarae wrth ymateb i Covid-19 ac wrth fynd i'r afael â'r agenda ehangach 'codi'r gwastad'.
Mae'r adroddiadau nodedig diweddar gan y Sefydliad Tegwch Iechyd ('Adolygiad Marmot – deng mlynedd yn ddiweddarach' ac 'Adolygiad Marmot Covid-19', y ddau wedi'u comisiynu gan y Sefydliad Iechyd) yn nodi sut y gall cerdded a beicio helpu i fynd i'r afael ag anghydraddoldebau iechyd ac ymateb i'r pandemig.
Mae'r adroddiad 'deng mlynedd yn ddiweddarach' yn nodi sut mae gwelliannau i ddisgwyliad oes wedi arafu, ac yn manylu ar sut mae'r bwlch iechyd wedi tyfu rhwng ardaloedd cyfoethog a difreintiedig.
Mae angen mwy o fuddsoddiad i fynd i'r afael ag anghydraddoldebau iechyd
Mae adroddiad Covid-19 yn manylu ar sut y cyfrannodd anghydraddoldebau mewn amodau cymdeithasol ac economaidd cyn y pandemig at y doll marwolaeth uchel ac anghyfartal o Covid-19.
Ac mae'n nodi pam mae angen cynyddu buddsoddiad mewn iechyd cyhoeddus i liniaru effaith y pandemig ar anghydraddoldebau iechyd ac iechyd, ac ar benderfynyddion cymdeithasol iechyd.
Cerdded a beicio:
"Mae darparu polisïau ar gyfer teithio llesol teg fel beicio a cherdded yn bwysig iawn ... lleihau anghydraddoldebau iechyd; … Mae teithio llesol yn gwella iechyd corfforol ac iechyd meddwl o ganlyniad i'r gweithgaredd corfforol".
Mae cerdded a beicio yn chwarae rhan hanfodol wrth gynyddu disgwyliad oes
Mae'r ymchwil newydd yn dangos y gall cerdded a beicio chwarae rhan hanfodol wrth gefnogi disgwyliad oes iach a chyfyngu anghydraddoldebau iechyd.
Mae teithio llesol hefyd yn hanfodol i ymateb parhaus Covid-19 a gallai fod yn allweddol i'n gadael mewn sefyllfa well i fynd i'r afael ag argyfyngau iechyd yn y dyfodol.
Os ydym o ddifrif am 'lefelu i fyny', rhaid i gerdded a beicio fod yn faes buddsoddi blaenoriaethol ledled y DU.
Ymchwil ar effaith adeiladu llwybrau cerdded a beicio newydd
Gallwch ddarllen y papur llawn, Astudiaeth arbrofol naturiol o seilwaith cerdded a beicio newydd ar draws y Deyrnas Unedig: rhaglen Connect2 ar wefan Science Direct.
Mae'r ymchwil yn deillio o'r rhaglen Connect2 ac fe'i cynhelir gan aelodau o gonsortiwm ymchwil iConnect .
Sicrhawyd buddsoddiad o £50 miliwn gan y Gronfa Loteri Fawr (Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol erbyn hyn) yn 2008.
Darparwyd cynlluniau cerdded a beicio diogel mewn 84 lleoliad ledled y DU rhwng 2009 a 2013.
Buom yn gweithio gyda dwsinau o randdeiliaid, gan gynnwys llywodraeth leol, cyrff statudol ac anstatudol a grwpiau cymunedol lleol, i godi arian cyfatebol yn erbyn y dyfarniad gwreiddiol a darparu'r cynlluniau ar lawr gwlad.
Y buddsoddiad cyffredinol yn y rhaglen Connect2 oedd £175 miliwn.
