Byddai 63% o athrawon yn cefnogi gwaharddiad ar gerbydau modur y tu allan i gatiau'r ysgol yn ystod amseroedd gollwng a chasglu, yn ôl ffigyrau newydd.
Mae mwy na 2,000 o ysgolion a meithrinfeydd yn agos at ffyrdd gyda lefelau niweidiol o allyriadau modur.
Fe wnaeth arolwg YouGov a gynhaliwyd ar gyfer Sustrans gynnal arolwg o 840 o weithwyr addysgu proffesiynol ledled y DU ynghylch eu hagweddau tuag at lygredd aer a'r camau y dylid eu cymryd yn eu barn nhw i wella ansawdd aer y tu allan i gatiau'r ysgol.
Mae dros hanner (59%) y rhai a holwyd eisiau i'r Llywodraeth gymryd camau brys i wella ansawdd aer ger ysgolion. Pan ofynnwyd iddynt beth fyddai'n helpu i ostwng lefelau llygredd aer y tu allan i ysgolion, roedd ychydig dros draean o'r ymatebwyr (34%) o'r farn y byddai annog mwy o bobl i gerdded, sgwtera a beicio yn helpu i leihau mygdarth gwenwynig, ac yna addysgu cymuned yr ysgol am achos ac effeithiau llygredd aer (28%) a chau ffyrdd ysgolion (26%).
Mae'r arolwg hefyd yn datgelu:
- Cyfeiriodd dros hanner (59%) at ddiffyg llwybrau eraill ar gyfer traffig modur fel un o'r prif rwystrau i gau'r ffordd y tu allan i'r ysgol.
- Dywedodd bron i hanner yr ymatebwyr (48%) fod gyrru'n opsiwn mwy cyfleus i deuluoedd ac mae'n un o'r rhwystrau mwyaf i fwy o bobl yn cerdded, sgwtera neu feicio yn yr ysgol.
- Dywedodd mwy nag un o bob tri (36%) eu bod angen cefnogaeth gan rieni i ddeddfu newid ar y rhediad ysgol a dywedodd 27% eu bod angen cefnogaeth gan awdurdodau lleol.
- Mae un o bob tri athro (30%) yn poeni am lygredd aer, gyda 43% yn nodi bod peiriannau ceir segur y tu allan i gatiau'r ysgol yn peri pryder, tra bod 63% arall yn nodi ei fod yn bryder oherwydd bod yr ysgol wedi'i lleoli ar brif ffordd brysur neu'n agos ati.
- Cynyddodd nifer yr athrawon oedd yn pryderu am lygredd aer ger eu hysgol i 55% yn Llundain.
Mae llygredd aer yn gysylltiedig â hyd at 36,000 o farwolaethau cynamserol yn y DU bob blwyddyn ac mae mwy na 2,000 o ysgolion a meithrinfeydd yn agos at ffyrdd sydd â lefelau niweidiol o allyriadau modur.
Yn gynharach y mis hwn, cyhoeddodd Iechyd Cyhoeddus Lloegrgyfres o ymyriadau i awdurdodau lleol i gyfyngu ar allyriadau trafnidiaeth ar frys, gan gynnwys gwahardd peiriannau ceir segur o amgylch ysgolion a buddsoddi mewn llwybrau troed a beicio.
Dywedodd Xavier Brice, Prif Swyddog Gweithredol Sustrans:
"Ers yn rhy hir bellach, mae lefelau peryglus o lygredd aer ger ysgolion wedi cael eu hanwybyddu. Yn olaf, mae hyn yn dechrau newid. Mae ein harolwg yn ei gwneud hi'n glir bod athrawon eisiau gweithredu ar frys i lanhau mygdarth gwenwynig. Maen nhw'n gweld cau'r ffyrdd y tu allan i'w hysgol fel ateb effeithiol ond mae angen cymorth gan awdurdodau lleol i ddeddfu newid.
"Ledled y DU, mae cynghorwyr sy'n poeni am eu hetholwyr ifanc yn arwain y ffordd drwy weithredu cau strydoedd ysgolion yn ystod y cyfnod o redeg ysgol, lleihau llygredd aer a chreu amgylchedd mwy diogel i deuluoedd gerdded a beicio. Rydyn ni eisiau gweld mwy. Mae ein 40 o gau ar gyfer y Big Pedal yn dangos ei bod yn bosibl.
"Mae pobl ifanc ar draws y byd yn gweithredu er mwyn sicrhau dyfodol gwell. Onid yw'n bryd i ni wneud hefyd? Rydym yn annog awdurdodau lleol i ddilyn eu cyfoedion. Ac yn galw ar lywodraethau ledled y DU i gefnogi awdurdodau lleol a gweithredu deddfwriaeth aer glân i fynd i'r afael â thraffig modur, gan gynnwys buddsoddiad ar raddfa fawr mewn cerdded a beicio i alluogi mwy o bobl i ddewis ffyrdd egnïol a glanach o deithio ar gyfer teithiau lleol."
Mae'r arolwg athrawon wedi'i ryddhau i lansio Big Pedal 2019 (25 Mawrth – 5 Ebrill), cystadleuaeth fwyaf y DU i annog mwy o bobl ifanc i feicio, cerdded a sgwtera i'r ysgol. Yn cael ei chynnal yn flynyddol gan Sustrans, mae gan yr her eleni dros 2,200 o ysgolion wedi'u cofrestru i gymryd rhan.
Hefyd, am y tro cyntaf, mae 40 o ysgolion ledled Cymru, Lloegr a'r Alban, yn cau eu strydoedd i gerbydau modur am un diwrnod i wella ansawdd aer a diogelwch y tu allan i gatiau'r ysgol, mewn partneriaeth â Sustrans, Playing Out a'u hawdurdod lleol.
Dywedodd y cyflwynydd radio a theledu Angellica Bell, sydd heddiw wedi lansio'r Big Pedal yng Ngholeg Catholig St Richard Reynolds yn Twickenham:
"Rwy'n gwybod o lygad y ffynnon am lawenydd a manteision reidio beic a pha mor bwysig yw hi i blant fod yn egnïol o oedran cynnar a dyna pam rwy'n cefnogi'r alwad am greu amgylchedd mwy diogel a thawel o amgylch ysgolion i blant feicio a cherdded.
"Mae digwyddiadau fel y Big Pedal yn wych oherwydd maen nhw'n dangos i blant, rhieni ac athrawon pa mor fuddiol yw teithio'n llesol i'r ysgol ac yn ôl i gael ychydig mwy o deithiau bob wythnos."
Dywedodd Sophie Gallois, Cyfarwyddwr Eiriolaeth a Chyfathrebu Unicef UK:
Bob dydd, mae un o bob tri phlentyn yn y DU yn anadlu lefelau niweidiol o lygredd aer a allai niweidio eu hiechyd ac effeithio ar eu dyfodol. Yn bryderus iawn, plant sy'n cael eu hamlygu fwyaf i aer gwenwynig ar rediad yr ysgol a thra yn yr ysgol, felly mae gan waharddiad ar gerbydau modur y tu allan i gatiau'r ysgol y potensial i wneud gwahaniaeth go iawn. Nid yw lleihau amlygiad plant i lygredd aer yn ymwneud â stryd yr ysgol ei hun yn unig, ond hefyd yn cymryd llwybrau tawelach i'r ysgol, i ffwrdd o brif ffyrdd prysur.
"Rhaid i'r Llywodraeth gymryd camau brys i fynd i'r afael â'r argyfwng iechyd cynyddol hwn drwy roi iechyd plant wrth wraidd ei gwaith ar lygredd aer. Mae hynny'n cynnwys canolbwyntio ymyriadau ar fannau lle mae plant yn dod i gysylltiad ag aer gwenwynig, fel ysgolion, a hyrwyddo newidiadau ymddygiadol a fydd yn creu effaith wirioneddol ar blant nawr ac yn y dyfodol."
Mae'r Big Pedal yn cael ei drefnu gan yr elusen cerdded a beicio Sustrans. Prif noddwr yr her eleni yw Micro Scooters a'r noddwr cefnogol yw Tonik Energy.