Roedd Southport wedi bod yn dysgu Bikeability i blant ers dros ddau ddegawd, ond doedden nhw ddim yn gallu deall pam fod nifer y plant sy'n cymryd rhan ar lwyfandir. Buom yn gweithio gyda dros 30 o ysgolion yn Southport i'w helpu i wireddu eu huchelgeisiau trefol beicio, ac yn ddiweddarach ehangu i ysgolion eraill ledled Sefton.
Canlyniadau yn Sefton
- Mae 17% o blant bob amser yn beicio i'r ysgol
- Mae 51% o blant yn beicio i'r ysgol weithiau.
- Cynyddodd hyfforddiant gallu beiciau yn Southport i 86% o blant (i fyny o 70%)
Mae tir gwastad, llwybrau arfordirol a ffyrdd agored eang yn gwneud cyrchfan glan môr Fictorianaidd Southport yn ddewis naturiol ar gyfer tref seiclo. Roedd Cyngor Sefton wedi cydnabod buddion cysylltu prosiectau trafnidiaeth ac iechyd ers amser maith ac roeddent yn arloeswyr wrth gyflwyno Bikeability i ysgolion ledled y rhanbarth.
Yn 2008 enillodd Sefton bron i £2 filiwn i ddod yn Dref Feicio a rhoi hwb i lefelau beicio i lefelau Ewropeaidd trwy wella seilwaith a rhaglenni newid ymddygiad teithio yn y gymuned. Fe wnaethon nhw droi aton ni i'w helpu i roi hwb i nifer y plant sy'n teithio i'r ysgol ar feic.
Yr Her
"Roedden ni wedi bod yn hyfforddi plant mewn ysgolion yn Southport am feicio ar y ffyrdd ers dros 20 mlynedd, a Glannau Mersi oedd y darparwr mwyaf o Bikeability yn y wlad," meddai Jean Hunt yng Nghyngor Sefton. "Ond roedd nifer y plant wnaeth gymryd rhan ym mlwyddyn pump a chwech yn aros yn statig - sef tua 70% yn Southport. Er ein bod yn cynnig Bikeability i fwy o ysgolion doedd y canrannau ddim yn cynyddu."
Pam Sustrans?
Roedd Sefton wedi gweithio gyda ni o'r blaen, yn bennaf ar brosiectau seilwaith ond dyma'r tro cyntaf iddyn nhw ein comisiynu i weithio gydag ysgolion. Eglura Jean: "Roedden ni'n hoffi'r syniad y gallai beicio ddod yn rhan o ddiwylliant yr ysgol a'ch bod chi'n cynnwys pawb yn y gymuned leol –rhieni, neiniau a theidiau, hyd yn oed yr archfarchnadoedd lleol."
Ein dull gweithredu
Dechreuodd y Cyngor gyda 10 ysgol yn Southport ac ehangu i 30, gan gynnwys Formby. Yn ddiweddarach cawsant fwy o gyllid ar gyfer swyddogion ysgolion ledled Sefton ac maent bellach yn gweithio gyda 41 o ysgolion.
Pan aeth swyddogion ysgolion i mewn i'r ysgolion fe wnaethon nhw ddarganfod nad oedd llawer o'r plant yn gallu reidio beic erbyn Blwyddyn 5, y flwyddyn pan ddechreuodd hyfforddiant Bikeability, oedd yn golygu nad oedden nhw'n gallu cymryd rhan yn y cynllun, sy'n cynnig hyfforddiant beicio ar y ffyrdd. Canolbwyntiodd y swyddogion ysgolion ar ddysgu'r plant hynny i feicio cyn Blwyddyn 5 felly roeddent yn barod i ymgymryd â'r lefel nesaf o hyfforddiant.
Dechreuon nhw hefyd gynnig gweithgareddau cysylltiedig â beicio ar ôl ysgol ac yn ystod gwyliau'r ysgol, y gwahoddwyd teuluoedd i ymuno â nhw. Roedd digwyddiadau 'Ditch the Stabilisers' yn arbennig o boblogaidd, gan y gallai plant iau gael y cyfle i ddysgu reidio beic, tra bod croeso i bob oedran ymuno â theithiau beicio.
Mae digwyddiadau arbennig yn parhau i ysbrydoli'r plant a'u teuluoedd am feicio, gan gynnwys taith feicio flynyddol trwy eiddo'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn Formby, gan ddefnyddio llwybrau lle na chaniateir beicio fel arfer. Gwahoddir ysgolion i ddathliad blynyddol o gyflawniadau beicio, lle mae disgyblion ac athrawon yn mwynhau te a chacen, tra bod plant yn derbyn eu tystysgrifau. Mae digwyddiadau yn hollgynhwysol ar gyfer pob gallu. Mae neiniau a theidiau yn cael eu hannog i ymuno â reidiau ac mae beiciau anghenion arbennig ar gael i bobl ag anableddau.
Yn y cyfamser, mae Cyngor Sefton wedi hyrwyddo'r cynllun i ysgolion cynradd ar draws y rhanbarth. Bu'r cyfarwyddwr Iechyd Cyhoeddus Janet Atherton hefyd yn wych, a helpodd i ledaenu'r gair. Aeth ar hyfforddiant beicio ei hun ac mae wedi dod yn feiciwr brwd sy'n tynnu sylw cyson at fanteision teithio llesol i'r ysgol a'r gweithle.
Y canlyniadau
Flwyddyn yn unig yn ddiweddarach ar ôl i'r cynllun ddechrau, neidiodd canlyniadau cymryd rhan mewn Bikeabliity i 86% ar draws 10 ysgol a bu bron i 34% o nifer y plant nad oeddent erioed wedi beicio i'r ysgol bron â haneru, i 34%. Heddiw, yn Sefton gyfan mae 17% o blant yn dweud eu bod bob amser yn beicio i'r ysgol ac mae 51% yn dweud eu bod weithiau'n beicio (o'i gymharu â dim ond 2.8% yn 2007, cyn i Sustrans ddechrau gweithio yn yr ardal).
"Roedd rhai o'r canlyniadau yn eithaf brawychus," meddai Jean. "Roedden ni wedi meddwl bod Bikeability yn dda ond o fewn ychydig flynyddoedd i Bike It roedd y canlyniadau'n llawer gwell."
"Mae llawer o'r llwyddiant yn ymwneud â gwneud beicio'n arbennig iawn i'r plant," meddai Jean. "Rwy'n credu bod rhaglen ysgolion Sustrans yn gwneud hynny'n well na neb arall.
"Dwi wedi bod i lwyth o ysgolion Bike It a fedrwch chi ddim helpu ond cael eich cario i ffwrdd gan frwdfrydedd y bobl dan sylw. Mae'r plant wir yn mwynhau. Mewn rhai ysgolion, efallai na fydd plant yn cyflawni llawer yn eu bywyd ysgol, ond gallant brofi cyflawniad enfawr wrth gael eu tystysgrifau beicio."